Kennismaking Staatssecretaris Rechtsbescherming: Struycken geïnformeerd over discrepanties in tolk- en vertaalsector
Dinsdag 25 maart jl. heeft staatssecretaris Struycken kennisgemaakt met de ORT&V, het NGTV en de NBTG (Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal). Ook waren ZZP-NL, FNV Zelfstandigen en VViN (Vereniging van tolk- en vertaalbureaus Nederland) vertegenwoordigd. Naar aanleiding van de uitnodiging van de staatssecretaris om onze zorgen met hem te delen, hebben we gesproken over de volgende zaken:
1. Aanbesteding tolk- en vertaaldiensten door de overheid
Als gevolg van de huidige wijze van aanbesteden functioneert de marktwerking in veel gevallen niet goed. Een tolk of vertaler is onvoldoende in staat om als zelfstandig ondernemer tolk- of vertaaldiensten aan verschillende overheidsinstanties aan te bieden. De randvoorwaarden die via bemiddelingsbureaus gelden, bepalen grotendeels de tarieven en voorwaarden. Specifiek is aandacht gevraagd voor gerechtstolken. Als gevolg van nieuwe regelgeving zijn de vergoedingen voor deze gespecialiseerde tolken sterk afgenomen en de reistijden enorm gestegen. Ook is er gesproken over de invoering van de normregel. Dit zou de ongelijkheid in beloning van vertalers in verschillende talen wegnemen. Het ministerie zal onderzoeken of invoering mogelijk is.
Afspraak: In juni wordt er een bijeenkomst gepland met de ambtenaren van het ministerie over criteria die de positie van tolken en vertalers als zelfstandige ondernemers in de keten beter borgen. Deze voorwaarden kunnen worden opgenomen in de aanbestedingseisen van de overeenkomsten voor de percelen die in 2026 opnieuw worden aanbesteed, Meer inzicht in de cijfers met betrekking tot inzet per niveau en per taal is hierbij noodzakelijk. We hebben opnieuw gevraagd om deze cijfers. Een veilige omgeving voor alle gesprekspartners is hierbij ook een aandachtspunt. In september komt er een vervolggesprek met de staatssecretaris.
2. Kwaliteit van tolken- en vertaaldiensten en belangenverstrengeling
Er is gesproken over het risico van belangenverstrengeling door opleiden, toetsen en bemiddelen in één hand te houden. De gevolgen voor kwetsbare cliënten, bijvoorbeeld in de zorg, rechtspraak of migratieketen, dan wel voor mensen die doof zijn, kunnen enorm zijn. Welke risico's worden genomen en wie is er aansprakelijk? Als voorbeeld is de inzet van aspirant-tolken gegeven.
3. Afname instroom startende taalspecialisten en de toekomst van het vak
Het aantal beschikbare (register)tolken en -vertalers voor de overheid loopt terug. Dit is een gevolg van de daling van de instroom van startende, goed opgeleide tolken en vertalers. Het imago van het vak kalft af. En de keuze van ervaren tolken en vertalers om niet (meer) voor de overheid te willen werken onder de huidige omstandigheden leidt ertoe dat er in de toekomst wellicht niet meer aan de vraag naar goed opgeleide, gespecialiseerde en geregistreerde tolken en vertalers kan worden voldaan.
4. Risico op schijnzelfstandigheid
ZZP-Nederland en FNV Zelfstandigen zijn in overleg met de Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken over de risico's op schijnzelfstandigheid van tolken en vertalers die via een bemiddelingsbureau voor de overheid werken. De vraag hierbij is wat nu precies de arbeidsrechtelijke relatie is tussen een bemiddelingsbureau en de zelfstandig tolk of vertaler (zzp’er). Het NGTV en de ORT&V hebben procesbeschrijvingen van de bemiddelingsbureaus over de inzet van de tolken en vertalers aangeleverd. Bemiddelingsbureaus hebben tot op heden zelf geen procesbeschrijvingen aangeleverd. Als de Belastingdienst bij controles tot de conclusie komt dat er inderdaad sprake is van schijnzelfstandigheid, moeten de bemiddelingsbureaus met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2025, sociale premies en loonbelasting voor de tolken en vertalers betalen. In 2025 deelt de Belastingdienst nog geen boetes uit. De verantwoordelijkheid treft de hele keten, dus indirect ook het ministerie van Justitie en Veiligheid als aanbesteder van de diensten.